Het is nog maar net september of ik zie de pepernoten alweer in de schappen liggen. In mijn hoofd begin ik te tellen. Hoeveel dagen nog tot Sinterklaas? Hoeveel nog tot Kerst en Oud en Nieuw? Oh, en wacht mijn oma en broertje zijn ook nog jarig in december. Een gevoel van onbehagen bekruipt me en ik vraag me af hoe ik het ooit in mijn hoofd heb gehaald om vanavond pasta pesto te eten. Mijn eetstoornis speelt op.
Ik haal de spaghetti en pesto uit mijn mandje en ruil het in voor een aardappel en wat broccoli. Eén voor één draai ik de pakjes van de verschillende vegetarische burgers om tot ik de burger met het laagst aantal calorieën heb gevonden. Ik reken af en loop met een redelijk rustig gevoel naar buiten.
Zodra ik thuis ben is die rust echter verdwenen. Ik begin te twijfelen. Aardappelen is dat eigenlijk wel zo nodig? Misschien moet ik alleen de burger eten met wat broccoli. Mijn telefoon licht op en ik zie een berichtje verschijnen in het beeld. “8 December Sinterklaasavond met vriendinnen? Doe je mee?”
Nee! Niet nog een feestavond erbij! Niet nog meer eten! Het liefst wil ik afzeggen maar ik heb al zo vaak afgezegd. Ik begin te rekenen. Hoeveel extra calorieën zou ik moeten eten tijdens al die feestdagen? Hoeveel dagen heb ik nodig om daarvoor te compenseren? Ik reken opnieuw, en opnieuw, en opnieuw maar het heeft geeft zin. Niets stelt me gerust.
Feestdagen met een eetstoornis
De meeste mensen associëren de feestdagen met gezelligheid, sfeer en lekker eten. Je hoort hier en daar wel eens een opmerking als “In januari moet ik echt weer even gezond doen hoor!” of, “Die paar kerstkilo’s sport ik er in het nieuwe jaar wel weer vanaf.” Maar over het algemeen zijn de feestdagen vooral een tijd van genieten.
Met een eetstoornis is dat genieten niet altijd even gemakkelijk. Als je elke calorie van jezelf moet tellen of allerlei plannen moet bedenken om niet in eetbuien verzeild te raken dan is de lol er snel vanaf. Dan heb ik het nog niet eens over de schaamte die het kan oproepen om hierover te praten en het gevoel van druk om maar ‘normaal’ mee te doen.
Misschien maak ook jij je al weken druk over hoe je de feestdagen dit jaar door gaat komen en voel je je hier alleen in. Dan wil ik je vertellen, je bent zeker niet de enige! Maar liefst tussen de 1 en 4 procent van de Nederlands bevolking krijgt ergens in zijn of haar leven te maken met een eetstoornis.
Een eetstoornis kan ik met dit artikel helaas niet voor je wegnemen. Grote kans dat ook die weer (ongenodigd) aan het Kerstdiner verschijnt. Wel kan ik een aantal tips met je delen die ik met behulp van een ervaringsdeskundig eetstoornistherapeut heb opgesteld.
Tip 1: Houdt een volwaardig en regelmatig eetpatroon aan
Tijdens de feestdagen eten de meeste mensen luxer dan in het dagelijks leven. Ook is het niet gek om het ontbijt en de lunch samen te voegen tot een uitgebreide brunch of om al vroeg te beginnen met dineren. Als je een eetstoornis hebt kunnen al die veranderingen knap lastig zijn en je het gevoel geven dat je de controle kwijt bent.
Tijdens mijn eetstoornis was ik vaak al maanden voor de feestdagen bezig met het plannen van compensatie. Ik was zo bang aan te komen dat ik uit voorzorg maar als een gek ging diëten en sporten. Ergens hoopte ik hiermee de controle terug te pakken die ik voor mijn gevoel kwijt was, echter leverde het totaal het tegenovergestelde op.
Extreem diëten en sporten leiden ertoe dat je lichaam uit balans raakt. Je kan met je hoofd nog zo graag willen afvallen of compenseren, je lichaam wil maar één ding en dat is overleven. Een voedingstekort zorgt er dan ook voor dat je focus op eten juist vergroot en je alleen maar meer aan eten gaat denken.
Het gevolg? Je hebt de energie niet meer om de dingen te doen die je leuk vindt en het wordt nog moeilijker om niet in eetstoornisgedrag te vervallen. Of je hierdoor nou de neiging hebt om in eetbuien te vervallen of juist nog restrictiever te zijn, beiden maken dat jij de controle niet meer hebt.
Om dit te voorkomen is het belangrijk dat je ook rondom en tijdens de feestdagen een volwaardig en regelmatig eetpatroon aanhoudt en niet overmatig of meer gaat sporten. Als je nu denkt “Hoe dan?”, lees dan vooral verder!
Tip 2: Vraag een diëtiste om hulp
Dat regelmatig eten is voor veel mensen met een eetstoornis makkelijker gezegd dan gedaan. Misschien weet je helemaal niet meer wat voldoende en regelmatig eten nou eigenlijk inhoud, of levert het je veel twijfels en angsten op. In die gevallen kan het helpen om iemand met verstand van voeding en/of eetstoornissen in te schakelen.
Een diëtiste kan je helpen om een volwaardig eetpatroon dat bij jou behoefte past op te stellen. Ook kan het waardevol zijn om je gedachten en twijfels rondom eten en de feestdagen eens te checken. Met vragen als “Wat is normaal om te eten tijdens een Kerstbrunch of -diner?” of “Kom je aan van de feestdagen?” kan je goed bij een diëtiste terecht.
Daarnaast kan de diëtiste samen met jou een eetplan maken voor de feestdagen. Van tevoren concreet maken wat je gaat eten kan veel rust en houvast bieden. Hierdoor verminder je de kans dat je tijdens de feestdagen vervalt in twijfels en onzekerheden en houd je meer ruimte over om te genieten van de gezelligheid.
Mocht je dus veel twijfels ervaren rondom wat en hoeveel je nou eigenlijk kunt eten tijdens de feestdagen, of hier gewoon even met iemand over willen sparren, vraag dan vooral een diëtiste om hulp. Iedere verzekeraar vergoed ten minste drie uur aan consulten per kalenderjaar met gecontracteerde diëtisten binnen het basispakket.
Lees ook: Psychische problemen en je zorgverzekering: zo zit het
Tip 3: Maak een zelfzorgplan
Een eetstoornis heb je natuurlijk niet voor niks en gaat vaak gepaard met andere onderliggende problemen. De overlap tussen een eetstoornis met depressie-, angst-, hooggevoeligheid-, autisme- of traumagerelateerde klachten is dan ook hoog. Dit kan maken dat de drukte en sociale verplichtingen tijdens de feestdagen jou extra zwaar vallen.
Die sociale druk ervaarde ikzelf als één van de moeilijkste dingen. Ik wilde dolgraag bij alle familiedagen aanwezig zijn, maar na een aantal uren in een grote groep voelde ik me totaal uitgeput en overprikkeld. Ergens wist ik wel dat het beter voor mijzelf was rust te pakken, maar ik kon mijn grenzen hierin niet goed aangeven en wilde niemand teleurstellen.
Als ik nu terugkrijg op die jaren vind ik het zonde dat ik mijzelf zoveel druk oplegde. Vaak was ik zo overprikkeld dat ik maar weinig van de dag zelf meekreeg en ook kon ik me slecht concentreren op gesprekken. Fysiek was ik er wel, maar mentaal dus eigenlijk niet meer. Liever was ik een paar uurtjes volledig aanwezig geweest dan de hele dag maar half.
Jezelf overvragen levert uiteindelijk niemand iets op. De feestdagen zijn er om gezellig met elkaar samen te zijn en juist even bij te kletsen met familie die je weinig ziet. Om dat mogelijk te maken is het heel belangrijk dat je zorgt dat je ook de mentale energie hebt om aan gesprekken deel te nemen. Een zelfzorgplan kan hier erg goed bij helpen.
Praktisch gezien houdt dit in dat je in kaart brengt in welke situaties jij jezelf voorbijloopt en hoe je dit kunt voorkomen of hiermee om kunt gaan. Hieronder geef ik een klein voorbeeld:
Situatie: Drie dagen achter elkaar sociale verplichtingen maken dat ik overprikkeld raak.
Voorkomen: Ik spreek af dat ik elke feestdag een aantal uren aanwezig ben zodat ik de rest van de dag even tijd voor mijzelf heb om op te laden voor de volgende dag
Ermee omgaan: Als ik tijdens die uurtjes toch overprikkeld raak trek ik me even terug op het toilet of ga ik een klein rondje wandelen.
Ik kan me voorstellen dat het erg lastig is om dit soort situaties in je eentje uit te denken. Ook kan het lastig zijn te reageren op opmerkingen die je krijgt als je je grenzen aangeeft, of dit nu gaat om je aanwezigheid of je eten. Wat hierbij kan helpen lees je in tip 4 en 5.
Tip 4: Bereid je voor op lastige opmerkingen
Of je familieleden en vrienden nu weten dat je een eetstoornis hebt of niet, het zal niet de eerste keer zijn dat één van hen er toch een vervelende opmerking over maakt. Ondanks dat je misschien weet dat ze niet zo bedoeld zijn kunnen opmerkingen als “Zo, jij schept lekker op!” of “Daar mag nog wel een bammetje bij” je enorm van je stuk brengen.
Als je het durft en wilt kun je in die momenten zelf gerust zeggen dat je het niet zo’n fijne opmerking vindt, maar voor de meeste mensen is dat best een drempel. Misschien ben je zo van je stuk gebracht dat het je niet meer lukt om adequaat te reageren of vind je dat gewoon heel erg lastig en eng.
Mocht je dit van jezelf herkennen dan kan het goed zijn na te denken over hoe je in die situaties kan reageren. Net als met het zelfzorgplan zou je een lijstje kunnen maken van lastige opmerkingen en antwoorden die je daarop kunt geven. Op deze manier ben je voorbereid op de situatie en verminder je de kans dat je overrompeld wordt in het moment.
Wat gepast is om te zeggen hangt natuurlijk volledig van de situatie af, maar met aangeven dat je ergens liever niet over praat of dat je een opmerking ongepast vindt zit je eigenlijk altijd goed. Vaak hebben mensen niet eens door dat ze een vervelende opmerking maken en hebben ze alleen maar begrip voor jou als je dit aangeeft.
Soms is het makkelijker om individueel aan te geven dat je dit niet zo fijn vond dan in een grote groep. In die gevallen zou je de persoon in kwestie op een later moment even apart kunnen nemen. Mocht je dit ook nog als een te grote drempel ervaren maar toch graag wat willen zeggen, dan kan een mailtje of appje naderhand ook uitkomst bieden.
Lees ook: Stop met aannemen dat het wel goed met iemand gaat
De meeste opmerkingen zullen misschien niet zo bedoeld zijn, maar dat neemt niet weg dat ze hard kunnen raken. Zelf vind ik dan ook dat je alle recht hebt om hier iets van te zeggen, maar bedenk daarbij vooral wat voor jou passend en haalbaar is. Wil je liever helemaal niks zeggen of gewoon even doen alsof je het niet hebt gehoord, dan is dat ook oké.
Tip 5: Neem iemand in vertrouwen
In gevecht zijn met een eetstoornis maakt eenzaam en kan je het gevoel geven dat je er alleen voor staat. Soms kan het zelfs maken dat je helemaal vastraakt in je eigen gedachten, angsten en twijfels. Om dat te voorkomen kan het helpen iemand in vertrouwen te nemen en er met hem of haar over te praten.
Of zo iemand nou een familielid is of een goede vriend(in) is, alleen al het uitspreken van je gedachten kan enorm opluchten. Ook hebben anderen vaak net een andere kijk op dingen waardoor ze met oplossingen kunnen komen die je zelf in eerste instantie niet had bedacht. Zo kunnen ze je bijvoorbeeld helpen brainstormen bij het maken van een zelfzorgplan.
Nog belangrijker is dat praten kan maken dat je je minder alleen voelt. Weten dat je bij iemand terecht kunt als je het moeilijk hebt tijdens een Kerstdiner voor advies, hulp of gewoon een knuffel is erg fijn. Zelfs als dit maar één persoon is kan dit al veel veiligheid bieden.
Ergens weet ik ook heel goed dat dit praten over je eetstoornis niet voor iedereen haalbaar is. Misschien heb jij op dit moment niemand in je omgeving die je dit toevertrouwt of ben je er gewoon nog niet klaar voor. In die gevallen zijn er ook externe en anonieme plekken waar je terecht kunt zoals je therapeut, een vertrouwenspersoon of online platforms.
Op het online platform Proud2Bme worden dagelijks chats georganiseerd met ervaringsdeskundige of diëtisten waar mensen met een eetstoornis vrijblijvend en anoniem hun verhaal kwijt kunnen. Ook organiseert dit platform regelmatig live sessies via @proud2bmenl op Instagram.
Bedenk wel dat je hier mogelijk te maken krijgt met voor jou triggerende informatie doordat er ook verhalen van anderen met een eetstoornis te vinden is. Daarnaast biedt Proud2Bme informatie maar geen behandeling. Voor behandeling kun je terecht bij je huisarts, Human Concern of een van de andere eetstoorniscentra.
Lees ook: Zo ziet je eerste therapiesessie eruit
Tot slot
Al met al hoop ik dat deze tips je kunnen helpen om ook voor jou van de feestdagen een fijne tijd te maken. Daarnaast hoop ik dat je jezelf de ruimte gunt om te doen wat voor jou goed voelt. Vaak willen familie en vrienden niets liever dan dat jij het naar je zin hebt. Of je alle gangen mee-eet of gewoon even op de koffie komt maakt de meesten van hen dan ook niks uit.
Vond je dit artikel interessant? Volg COMMEN. op Facebook, Twitter en Instagram voor meer verhalen over mentale gezondheid of ontvang updates via Whatsapp. Heb je geen social media? Blijf op de hoogte van onze laatste artikelen via een snelkoppeling op je telefoon of schrijf je in voor onze nieuwsbrief en ontvang één keer per maand een mail met onze beste artikelen.