„Ik ben voor openheid, en ik zie het als mijn recht om taboes in de Marokkaanse ‘schaamtecultuur’, waarvan ik ook deel uitmaak, bespreekbaar te maken”, zei Naima El Bezaz in 2008. Zo zal Naima El Bezaz ook de geschiedenis ingaan: als auteur die het verhaal van de tweede generatie Marokkaanse Nederlanders eerder vertelde dan het geaccepteerd werd – aldus het NRC. Schrijfster Naima El Bezaz is op 46-jarige leeftijd overleden. De Marokkaanse-Nederlandse auteur, die leed aan depressie, heeft een einde aan haar leven gemaakt.
Het nieuws raakte me en bracht me tot diepe stilte. Ze is slechts 46 jaar geworden, maar leed haar hele leven aan heftige depressies. Ook al kende ik haar niet, toch ben ik erg geschokt door haar overlijden. Ik herken mezelf in haar. Haar zelfdoding houdt me al dagenlang bezig. Ik lees alle oude interviews met haar en ik zoek naar al haar boeken op internet. Op foto’s van haar zie ik dat het licht in haar ogen al is uitgedoofd. Het doet me verdriet dat ze vergeefs gestreden heeft tegen haar depressie.
[stag_image style=”no-filter” src=”https://www.commen.nl/wp-content/uploads/2020/08/patrick-tomasso-Oaqk7qqNh_c-unsplash.jpg” alignment=”none” url=””]
Foto door Patrick Tomasso via Unsplash
Schrijvend taboes doorbreken
Ondanks haar periodes van depressies weet ze meerdere boeken te schrijven, waarin ze niet schuwt voor taboes. Het was voor de Marokkaanse-Nederlandse schrijfster Naima El Bezaz belangrijk om te schrijven over wat juist zo gevoelig ligt in de samenleving. Opgegroeid binnen de Marokkaanse gemeenschap waar sterk een schaamtecultuur heerst, maakte dat ze een hekel had aan taboes. “Mijn leven wijd ik volledig aan schrijven en daarbij zal ik geen enkel taboe schuwen,” vertelt El Bezaz. Haar kracht lag bij het slechten van maatschappelijke taboes als seksualiteit, religie en depressie. Ze schreef rauw en recht uit haar hart.
In haar boek ‘Het Gelukssyndroom’ breekt zij met het taboe depressie binnen de Marokkaanse gemeenschap. Het verhaal gaat over het gevecht van een Marokkaanse vrouw om uit haar depressie te komen en de dwang om gelukkig te zijn. Ze schrijft de roman nadat ze lange tijd zelf in een depressie heeft gezeten. Het boek is fictie, maar komt desalniettemin dicht bij haarzelf. Ze weet op scherpe wijze te omschrijven wat er met je gebeurt als je in een depressie zit. Iets waar ze zelf maar al te goed bekend mee was.
In een interview met het NRC in 2012 vertelt ze dat ze geen slaaf wil zijn van haar depressie. “Ja, er was een tijd dat ik in een kamertje zat te huilen. Ik zag dat de zon scheen, maar ik voelde het niet. Alsof je naar een schilderij kijkt, maar de kleuren niet ziet. Ik ben het kamertje uit gekomen en heb gezegd: ik ben er weer.” Met pijn in mijn hart lees ik hoeveel strijd zij heeft geleverd en hoe vaak zij terug de wereld in probeerde te komen. De reden dat ik me zo herken in haar, is omdat ik deze worsteling bij mezelf ken.
[stag_image style=”no-filter” src=”https://www.commen.nl/wp-content/uploads/2020/08/becoming.jpg” alignment=”none” url=””]
Foto door Thought Catalog
De angst voor terugval in depressie
Er zijn momenten in mijn leven geweest dat ik mijn huis niet uitkwam en niet eens kon bedenken wat ik met mijn dag aan moest. Maar er waren ook momenten waarop ik met volle moed de samenleving weer instapte en weer deelnemer werd van het leven. Alleen lag en ligt er nog steeds de angst om terug te vallen in een depressieve episode en opnieuw toeschouwer te worden van het leven.
Na vier keer een depressie te hebben gehad, ben ik nu voor het eerst in tijden langer dan een jaar stabiel. Desalniettemin schrikt zo’n verhaal van Naima El Bezaz me af en zet het me weer in de piekerstand. Ze heeft 46 jaar lang zo haar best gedaan om te leven, ze heeft twee prachtige dochters en ze heeft zeven taboedoorbrekende boeken geschreven. Toch mocht het niet baten.
Lees ook: Stop met aannemen dat wel goed met iemand gaat
Het schijnt zelfs dat de kans op een terugval na één depressie 50% is, na twee depressies 70% en na drie of meer depressies 90% is. Dit zijn niet echt geruststellende cijfers, om maar te spreken in eufemismen. Ik heb het hier vaak met mijn neef Rajiv over gehad: “Hoe ben jij uit je depressies gekomen? Kun je me alsjeblieft vertellen hoe jij dat doet?”
Hij worstelde sinds zijn achtste al met depressieve episodes. Mijn neef wilde niets liever dan leven en gewoon ‘normaal’ zijn. Tips heb ik hem gegeven, maar dat mocht ook helaas niet baten. Bijna zijn hele leven worstelde hij met terugkerende depressies en vorige zomer werd het hem te veel. Na 29 jaar is er door zijn eigen toedoen een einde aan zijn leven gekomen.
Luister naar je depressie
Maar in hoeverre was er sprake van ‘leven’? Dit vraag ik me soms af. Ook voor Naima El Bezaz bestond haar leven voornamelijk uit periodes van niet-leven. Eenzaam huilen in een kamertje, de zon niet meer op je huid kunnen voelen en geen kleuren in een schilderij kunnen zien. Een depressie dooft je uit en drukt je terneer, zoals het woord zelf al zegt.
Let me evaporate
Before it’s too late
Let me feel sunrays
Before I cry my face
Let me catch waves
Before I lose my days
To this invincible disease
That’s making me forget
How to be amazed by life’s beauties
Geschreven door Sacha Verheij
[stag_image style=”no-filter” src=”https://www.commen.nl/wp-content/uploads/2020/08/linus-nylund-437333-unsplash-1.jpg” alignment=”none” url=””]
Foto door Linus Nylund via Unsplash
In mijn eigen depressies voelde ik me verdoofd, niks deed me meer iets. Er simpelweg zijn, was al te zwaar. De leegte en donkerte losten maar niet op. Ik probeerde zin te vinden, zin te voelen en zin te geven aan het leven – maar telkens stuitte ik weer op zinloosheid. Het meest pijnlijke vond ik dat ik zó graag wilde leven, alleen leek mijn depressie dit onmogelijk te maken.
Het nare van een depressie is dat het zo ongrijpbaar is. Er is geen vinger op te leggen. Ik vecht met iets wat ik niet kan zien. Ik leef met iets wat niemand kan zien. Ook ikzelf niet. Maar toch is het er, toch bestaat het. Omdat het bestaat, moeten we het serieus nemen. Daarbij hoop ik dat zowel ik als anderen in plaats van zien uiteindelijk meer gaan inzien wat de ervaring van deze ziekte is en zelfs hoe dodelijk deze kan zijn. Zo hebben we hier mijn neef en recent schrijfster Naima El Bezaz aan verloren.
De waarde van depressie
De zelfdoding van El Bezaz, die me de afgelopen dagen bezighoudt, was de aanleiding voor het oppakken van mijn pen. De diepere betekenis achter het schrijven van dit artikel ligt in de urgentie om depressie serieuzer te nemen, maar ook genuanceerder te portretteren in de media. Vaak wordt depressie ofwel nog als taboe gezien ofwel omschreven als iets slecht en negatief. Ik mis de waarde van depressie: het kan ons heel veel leren over het leven.
Lees ook: We moeten kwetsbaarheid op een nieuwe manier gaan bespreken
Naar mijns inziens wordt de wijsheid van depressie onderbelicht en is dit een poging om recht te doen aan de dieptes van het leven. Ik wil zeker niet beweren dat het overlijden van mijn neef en El Bezaz niet negatief is. Het is ontzettend verdrietig dat mensen komen te overlijden aan depressies.
Echter in de strijd met depressie valt nog veel te leren: in plaats van tegen de stroming van het donkere in te zwemmen, moeten we leren te dansen met de golven van het leven. Soms ga je kopje onder, maar je komt altijd wel weer boven. Stoppen met strijden ‘tegen’ je depressie, maar starten met luisteren naar wat je depressie je te vertellen heeft. Ik zie depressie als een liefdevolle richtingsaanwijzer voor het leven. Het legt van alles bloot en brengt je naar de kern van je bestaan.
Hoe ik omga met mijn gevoeligheid voor depressie
Inmiddels weet ik dat ik geen ‘nee’, maar ‘ja’ moet zeggen tegen dat donkere. Het hoort bij mij. Ik hoef er niet bang voor te zijn. Als ik de depressie laat zijn en het accepteer, dan wordt het een stuk minder zwaar. Een depressie lijkt oneindig te zijn, wanneer je erin verkeert. Zo zie ik het: het is een staat van zijn. Je bent één geworden met je negatieve gedachten en je hebt je overgegeven aan je zware gevoelens. Het is dan zó lastig om eruit te komen en je als het ware te ‘ontkleden’ van je depressie. Juist mezelf te leren los te maken van mijn negatieve gedachten en niet meer te vechten tegen het donkere, bracht meer lichtheid naar binnen.
[stag_image style=”no-filter” src=”https://www.commen.nl/wp-content/uploads/2020/08/anthony-tran-8i2fHtStfxk-unsplash.jpg” alignment=”none” url=””]
Foto door Anthony Tran via Unsplash
Op een liefdevolle manier kijken naar mezelf en luisteren naar wat mijn depressie me probeerde te vertellen, gaf me ademruimte. Het observeren van mijn emoties, het ordenen van mijn gedachten en letten op welke taal ik gebruik over mezelf.
Het is belangrijk om te realiseren hoe je praat over jezelf en wat voor verhaal je aan anderen vertelt. Ik heb geleerd mezelf los te maken van alles wat ik mezelf had aangepraat en van alles wat ik dacht over mezelf. Ik mag er van mezelf eindelijk volledig zijn: ik durf ‘ja’ tegen het leven te zeggen.
Eerder zei ik altijd ‘nee’ tegen het leven, tegen de dingen die gebeurden. Ik leefde in weerstand, ik stelde vragen als ‘waarom overkomt dit mij?’ Nu stel ik mezelf de vraag: ‘Wat heeft dit (deze tegenslag, deze depressie, dit verlies etc.) mij te leren?
Ik leef in acceptatie en aanvaard wat er op mijn levenspad komt. In plaats van ertegen te vechten, heb ik nu een open houding en dans ik met tegenslagen. Het leven geeft je wat je nodig hebt en het is aan jou hoe je dit ontvangt. Doe je dit in weerstand en verzet, of open je je armen en geef je jouw eigen draai eraan?
I am learning lonely mornings
Breathing in a new day
Appreciating the light coming in
Looking at myself in a different way
Dropping the heavy stones of labels
Rewriting the story I used to tell myself
Reconnecting with the childlike joy inside of me
Putting my history of depressions on a shelf
There is way more to tell and let myself immerse in
Accepting life as it is, is the way to begin
Geschreven door Sacha Verheij
[stag_image style=”no-filter” src=”https://www.commen.nl/wp-content/uploads/2020/08/alisa-anton-u_z0X-yrJIE-unsplash.jpg” alignment=”none” url=””]
Foto door Alisa Anton via Unsplash
Lees ook: Waarom een waardegericht leven kan helpen bij depressie
De variëteit van het menszijn
Deze grote verandering naar een open en ontvangende houding in mijn omgang met mijn depressieve kant houdt me op de been. Toch viel ik eventjes terug in een piekerstand door het nieuws van de zelfdoding van schrijfster Naima El Bezaz. Het was zo’n sterke vrouw, die haar eigen depressie aangreep om het open te breken. In al mijn strijden voor meer begrip rondom depressie ben ik tot stilstand gebracht. Ik realiseer me des te meer hoe een depressie door iedereen zo anders en tegelijkertijd zo hetzelfde kan worden ervaren.
Dit maakt het zo belangrijk om het gesprek te blijven voeren, te blijven schrijven over depressie, naar elkaar te blijven luisteren en elkaar in de ogen te blijven aankijken. Op die manier kunnen we samen het donkere en het lichte van het leven met elkaar leren dragen, als een jas die onvermijdelijk aan de kapstok van het leven hangt.
Laten we daarbij ook alle taboes uit de kast halen, ze afstoffen en een waardige plek geven. Net als Naima El Bezaz zal ik mijn hele leven volledig wijden aan schrijven en daarbij zal ik geen enkel taboe schuwen. Een taboe betuigt de variëteit van het menszijn en geeft juist reliëf aan het leven.
Meer lezen over de beleving van depressie en de poëzie van Sacha Verheij kan in haar boek met co-auteur Caro Suringar. Het boek heet ‘Golven van verdriet: leren surfen op de zee van depressie’. In ons boek proberen we de existentiële ervaring van een depressie in poëzie, persoonlijke essays en illustraties te vangen. Volg @golvenvanverdriet op Instagram.
Vond je dit artikel interessant? Volg COMMEN. op Facebook, Twitter en Instagram voor meer verhalen over mentale gezondheid, of ontvang al onze artikelen via WhatsApp. Eén keer per maand het beste van COMMEN. in je mailbox ontvangen? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief!